ترس و فوبیا

فوبیا یا هراس، نوعی واکنش ترس ‌شدید، بیمارگونه و غیرمنطقی است. اگر دچار فوبیا باشید، موقع روبه‌روشدن با منبع ترس خود، دچار احساس هراس شدیدی می‌شوید. این احساس ممکن است در ارتباط با برخی مکان‌ها، موقعیت‌ها، اشیا و جانوران به وجود بیاید. برخلاف اختلال اضطراب فراگیر، اختلال هراس یا فوبیا تنها در زمان تماس با منبع ترس، بروز پیدا می‌کند.

علت فوبیا چیست؟ 

عوامل ژنتیکی و محیطی، ممکن است یکی از علل بروز فوبیا باشند. کودکانی که یکی از بستگان نزدیک آنها دچار اختلال اضطراب فراگیر باشد، بیشتر در معرض ابتلا به فوبیا و مراجعه به متخصص درمان فوبیا هستند. تجربه‌ی حوادث ناراحت‌کننده مانند تجربه‌ی تصادف یا غرق‌شدگی هم ممکن است باعث بروز فوبیا شود. قرارگرفتن در ارتفاع بسیار زیاد یا گازگرفته‌شدن توسط حیوانات یا گزش حشرات، همگی ممکن است از عوامل بروز فوبیا باشند.

افرادی که درمان‌های پزشکی سنگین را پشت سر می‌گذارند یا افرادی که دچار مشکلات پزشکی هستند، عموما بیشتر دچار هراس می‌شوند و به درمان فوبیا نیاز پیدا می‌کنند. همچنین فوبیا در بین افرادی که دچار ضربه‌های مغزی شده‌اند، شیوع بسیار بالایی دارد. مصرف مواد مخدر و مشروبات الکلی و همچنین افسردگی، در بروز هراس یا فوبیا نقش دارند.

انواع مختلف فوبیا

نجمن روان‌پزشکی آمریکا (American Psychiatric Association) بیش از ۱۰۰ نمونه‌ی مختلف از فوبیا را به رسمیت شناخته است. در اینجا فوبیاهایی را معرفی می‌کنیم که به‌طور عمومی رایج‌ترند:

آگورافوبیا یا هراس از مکان‌های باز (Agoraphobia)

این نوع فوبیا عبارت است از ترس از مکان‌ها و موقعیت‌هایی که نمی‌توانید به‌راحتی از آن خارج شوید یا از آنها فرار کنید. آگورا در زبان یونانی به‌معنای میدان‌های عمومی و بزرگ است. علت نام‌گذاری این فوبیا به‌نام آگورافوبیا هم همین است، چراکه افرادی که دچار چنین اختلالی می‌شوند، از ترس مواجهه با مکان‌های‌ عمومی و شلوغ، در خانه می‌مانند.

بسیاری از افرادی که دچار آگورافوبیا هستند، درصورتی‌که در مکانی عمومی و شلوغ قرار بگیرند، دچار حمله‌ی هراس (Panic Attack) می‌شوند. حمله‌ی هراس نوعی احساس ناگهانی و شدید وحشت‌زدگی است که تا چند دقیقه طول می‌کشد. علائم این حمله‌، مشابه علائم سکته‌ی قلبی است: فرد دچار تپش قلب شدید، تنگی نفس، لرزش بدن و [به‌ویژه] دست، سیاهی چشم و ازدست‌رفتن هوشیاری می‌شود. هنگامی که افراد با حمله‌ی هراس روبه‌رو می‌شوند، خیال می‌کنند دچار سکته‌‌‌ یا ایست قلبی شده‌اند و سریعا نیازمند خدمات اورژانس پزشکی‌اند.

فوبیای اجتماعی یا اختلال اضطراب اجتماعی (Social Anxiety Disorder, Social Phobia)

هراس یا فوبیای اجتماعی که با نام «اختلال اضطراب اجتماعی» هم شناخته می‌شود، نوعی ترس یا نگرانی بسیار شدید درمورد موقعیت‌های اجتماعی است و ممکن است منجر به انزوای شدید فرد شود. فوبیای اجتماعی گاهی اوقات ممکن است به‌حدی شدید باشد که فرد را حتی برای انجام فعالیت‌های ساده‌ی اجتماعی، مانند خرید از فروشگاه یا پاسخ به تماس‌های تلفنی، دچار وحشت شدید کند. افرادی که دچار فوبیای اجتماعی هستند، به‌ندرت در مکان‌های عمومی رفت‌وآمد می‌کنند.

فوبیاهای ویژه

بسیاری از ما، اشیا یا وضعیت‌ها و مکان‌های خاصی را دوست نداریم، اما این به‌معنای داشتن فوبیا نیست؛ فوبیا یعنی احساس ترس بسیار شدید و وحشت‌گونه که زندگی معمولی فرد را دچار مشکل می‌کند. بعضی از رایج‌ترین فوبیاهای ویژه از این قرارند:

گلوسوفوبیا یا ترس از سخنرانی عمومی (Glossophobia)

در این فوبیا فرد از قرار گرفتن در مقابل افراد مختلف یا صحبت برای آنها به‌شدت احساس وحشت می‌کند. افراد مبتلا به این فوبیا حتی درصورتی‌که خود را مقابل تعداد زیادی از مردم «تصور» هم کنند، باز دچار وحشت و علائم جسمانی مثل لرزش بدن و دست می‌شوند. البته درمان فوبیا یا ترس از سخنرانی به سادگی انجام می‌شود.

آکروفوبیا یا ترس از ارتفاع (Acrophobia)

افراد مبتلا به این فوبیا، از رفتن به کوه‌ها، پل‌ها و ساختمان‌های بلند اجتناب می‌کنند. علائم جسمانی این فوبیا شامل سرگیجه، تعرق و احساس ازدست‌رفتن هوشیاری است.

کلاستروفوبیا یا ترس از محیط بسته (Claustrophobia)

این فوبیا، ترس و وحشت از مکان‌های بسته و تنگ است. این فوبیا می‌تواند زندگی افراد را دچار مشکلات زیادی بکند. افراد مبتلا به این نوع فوبیا از رفتن به داخل آسانسور یا سوارشدن اتومبیل اجتناب می‌کنند.

آویاتوفوبیا (Aviatophobia)

این فوبیا، ترس از پروازکردن است و افراد دچار این اختلال، از سوارشدن هواپیما یا وسایل پروازی دیگر مانند هلیکوپتر خودداری می‌کنند.

دنتوفوبیا یا هراس از دندان‌پزشکی (Dentophobia)

مبتلایان به این فوبیا از رفتن به دندان‌پزشکی وحشت دارند. این فوبیا معمولا به‌علت تجربه‌ای ناخوشایند از دندان‌‌پزشکی در گذشته به وجود می‌آید. این فوبیا بر سلامت دهان و دندان فرد مبتلا تأثیر منفی می‌گذارد.

هموفوبیا یا خون هراسی (Hemophobia)

هموفوبیا ترس از خون یا زخم و آسیب‌‌دیدگی است. فردی که مبتلا به خون هراسی است، ممکن است در مواجهه با خون یا جراحات دیگران، هوشیاری خود را از دست بدهد و به‌اصطلاح غش کند.

آراکنوفوبیا یا عنکبوت هراسی (Arachnophobia)

مبتلایان به این فوبیا به‌شدت از ‌عنکبوت‌ها یا موجودات شبیه عنکبوت وحشت دارند.

سینوفوبیا یا سگ هراسی (Cynophobia)

مبتلایان به این فوبیا از نزدیک‌شدن به سگ‌ها و سگ‌سانان به‌شدت وحشت دارند.

اوفیدیوفوبیا یا مار هراسی (Ophidiophobia)

افراد مبتلا به مار هراسی به‌شدت از مواجهه با مار‌ها هراس دارند. این فوبیا یکی از انواع بسیار رایج فوبیا در بین عموم مردم است و تخمین می‌زنند که بیش از یک‌سوم مردم جهان دچار این فوبیا باشند.

نیکتوفوبیا یا هراس از تاریکی (Nyctophobia)

ترس از شب و تاریکی، هراسی معمول در بین کودکان و خردسالان است. اما درصورتی‌که این ترس در دوران نوجوانی و سنین بالاتر ادامه پیدا کند، نوعی فوبیا شناخته می‌‌شود.

درمان مناسب برای فوبیا چیست؟

اگر به این نتیجه رسیده اید که فوبیایی که دارید زندگی شخصی تان را مختل کرده است، باید بدانید که درمان مناسبی که برای فوبیا وجود دارد، مراجعه به روانشناس درمان فوبیا و در صورت لزوم مصرف دارو است. برای بعضی از افراد درمان دارویی بهتر جواب می دهد و برای برخی افراد دیگر، جلسات مشاوره ای درمانی بهتر پاسخگو خواهد بود. اما مهم ترین و پاسخگو ترین درمانی که وجود دارد استفاده همزمان از دارو و توصیه های روانشناس درمان فوبیا است.

راهکار دیگری که برای درمان فوبیا می توانید در پیش بگیرید استفاده از تکنیک ها و تمرینات روانشناختی شخصی است. این تمرینات به شما کمک می کند تا بتوانید در قدم های اول با ترس هایی که دارید مواجه شوید و سپس برای درمان فوبیاهایی که دارید اقدام کنید.

 

روش های درمانی فوبیا کدام اند؟

همان طور که پیش از این گفته شد سه روش مناسب برای درمان فوبیا وجود دارد که می توانید از آن استفاده کنید. هر کدام از این روش ها مزایای خودش را دارد و معایبی نیز دارد. اولین روش مواجهه به صورت انفرادی با فوبیا است. اگر این تکنیک ها جواب نداد، باید از ترکیب دارو درمانی و جلسات مشاوره استفاده کنید. البته نکته بسیار مهمی که باید بدانید این است که قبل از هر اقدامی بهتر است با روانشناس درمان فوبیا مشورت کنید و نظر او را جویا شوید.